อนุสาวรีย์ชัยสมรภูมิ

น่าเสียดายที่บทเรียนของไทยเราไม่ชอบสอนเรื่องประวัติศาตร์ร่วมสมัย อาจจะเพราะไม่อยากให้มันกระทบกับอะไรสักอย่าง หรืออาจจะเพราะเราไม่กล้าพอที่จะเปิดโอกาสให้มีการพูดถึงและถกเถียงว่าเหตุการณ์ในประวัติศาตร์ร่วมสมัยนั้นเป็นมาอย่างไร และเกิดอะไรขึ้นบ้าง

นี่จึงอาจจะเป็นสาเหตุที่สำหรับคนไทยส่วนใหญ่ ไม่ว่าเด็กหรือผู้ใหญ่ ไม่รู้ว่าอนุเสาวรีย์ชัยสมรภูมิคืออะไรมากไปกว่าจุดจอดรถเมล์ ท่ารถตู้ แยกรถติด และที่ตั้งร้านก๋วยเตี๋ยวชื่อดัง

เราไม่เห็นด้วยกับเหตุการณ์เมื่อวานที่มีการพ่นสีใส่อนุสาวรีย์ชัยสมรภูมิโดยกลุ่มผู้ชุมนุม อนุสาวรีย์นี้ไม่ได้เกี่ยวข้องนักกับความขัดแย้งในปัจจุบันนี้ และอย่างน้อยก็ควรเห็นใจญาติพี่น้องของคนที่ตายและอัฐิเก็บไว้ที่นี่ มันคือสถานที่ที่ประเทศไทย​เอาไว้แสดงความเคารพต่อผู้เสียชีวิต​ในสงคราม ไม่ว่าสงคราม​จะชอบธรรมหรือดูดีหรือไม่ เช่นเดียวกับศาลเจ้ายาซูกูนิของญี่ปุ่น หรือสุสานอาร์ลิงตันของสหรัฐอเมริกา

แต่เราก็ไม่เห็นด้วยเช่นกันกับการประณามแบบห้วน ๆ ว่าที่นี่คือที่ศักดิ์สิทธิ์ที่ไม่ควรลบหลู่อย่างที่เพจของหน่วยงานราชการหลายหน่วยกำลังพยายามทำ เพราะมันก็ไม่ได้อะไรขึ้นมาอยู่ดี ไม่มีการคิดเชิงวิพากษ์ตามสไตล์ไอโอของไทย และทั้ง ๆ ที่ตลอดเวลาที่ผ่านมา เราไม่เคยเผยแพร่สั่งสอนว่าที่นี่คืออะไร สร้างขึ้นมาทำไม การคาดหวังให้คนที่ไม่รู้ว่ามันคืออะไรให้คุณค่ากับสิ่งที่เราไม่เคยบอกว่าคุณค่ามันคืออะไรนั้น ดูท่าจะเป็นคำขอที่ไม่เป็นธรรมนัก

---

จริง ๆ อนุสาวรีย์ชัยสมรภูมินี้ก็เป็นมรดกของ #คณะราษฎร อย่างหนึ่ง โดยพระยาพหลพลพยุหเสนาเป็นผู้วางศิลาฤกษ์ และจอมพล ป. พิบูลสงครามเป็นผู้ทำพิธีเปิด สถาปนิกผู้ออกแบบคือหม่อมหลวงปุ่ม มาลากุล ใช้แรงบันดาลใจจากดาบปลายปืน 5 เล่มมารวมกัน สื่อความหมายถึงทหาร ตำรวจ และพลเรือนที่เสียชีวิตไปใน #กรณีพิพาทอินโดจีน ระหว่างไทยและฝรั่งเศส รูปปั้นทั้งห้าเป็นผลงานของลูกศิษย์ของ ศาสตราจารย์ศิลป์ พีระศรี ด้านในบรรุอัฐิของผู้เสียชีวิตในสงครามในช่วงหนึ่งของประเทศ และรวมถึงสงครามอีกหลายครั้งเช่น #สงครามโลกครั้งที่สอง และ #สงครามเกาหลี

แม้ว่าสุดท้ายเหมือนประเทศไทยจะไม่ได้อะไรจากสงครามอินโดจีนที่นำมาสู่การสร้างอนุสาวรีย์นี้ แต่อนุสาวรีย์ชัยสมรภูมิ​เป็นสถานที่​สำคัญทางประวัติศาสตร์​ จะดีจะร้าย มันก็คือวัตถุทางประวัติศาสตร์ เป็นหลักฐานของการสร้างชาติสมัยใหม่เช่นกัน และมันวัตถุที่สมาชิกของเราท่านหนึ่งคือคุณ Sittisede Polwiang บอกว่าเป็นสิ่งก่อสร้างแรก ๆ ที่สร้างขึ้นเพื่อยกย่องชาวบ้านธรรมดาสามัญ ซึ่งเราเห็นด้วย เพราะประวัติศาสตร์ของเรามักยกย่องเจ้านายเสมอ

อนุสาวรีย์นี้ก็เป็นหนึ่งในเครื่องหมายที่ว่า ในช่วงหนึ่ง รัฐไทยพร้อมจะให้คุณค่าต่อลูกชาวบ้านธรรมดาที่ถูกเกณฑ์หรือสมัครใจไปรบให้ประเทศชาติ

---

TAF คิดว่าเราไม่จำเป็นต้องเชิดชูต้นกำเนิดของมันหรือทำให้ตัวอนุสาวรีย์มันศักดิ์สิทธิ์ก็ได้ กลับกันด้วยซ้ำ เราควรส่งเสริมให้มีการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ ถกเถียงและโต้งแย้งข้อมูลทางประวัติศาสตร์ในช่วงเวลาที่นำมาสู่การสร้างอนุเสาวรีย์นี้ ซึ่งสามารถทำได้โดยที่เราไม่ได้จำเป็นจะต้องไปทำลายมันหรือทำให้มันศักดิ์สิทธิ์จนแตะต้องไม่ได้ และเรายังสามารถเก็บมันไว้ในฐานะนี่คือพื้นที่ประวัติศาสตร์​ได้ เว้นเสียแต่ว่ามันแสดงออกถึงสิ่งที่สังคมส่วนใหญ่ในปัจจุบันหรือในอนาคตยอมรับไม่ได้​แล้ว เช่นที่มีคนไปทำลายรูปปั้นพระนางเจ้าวิคตอเรียเพราะค้าทาสหรือนายพลฝ่ายใต้ที่สนับสนุนการมีทาส

ซึ่งก็คือถ้าสังคม​มาถึงจุดที่เรารังเกียจ​สงครามได้มากพอจนเราป้องกันไม่ให้เกิดสงครามได้ หรือเราไม่จำเป็นต้องให้เกียรติ​ผู้เสียชีวิต​ในสงคราม​แล้ว เมื่อนั้นอนุเ​สาว​รี​ย์นี้ก็ไม่มีความหมายไปเอง

นี่เป็นเรื่องเดียวกันกับการที่เราไม่ควรทำให้ #อนุสาวรีย์ปราบกบฎ หายไปเพียงเพราะมีบางคนไม่ชอบที่มันระลึกถึงการต่อสู้​เพื่อประชาธิปไตย​และต่อต้านกลุ่มเจ้านายที่จะเอาสมบูรณาญาสิทธิราชย์​กลับมา หรือ #หมุดคณะราษฏร ที่ถูกถอดออกและเปลี่ยน​เป็น #หมุดหน้าใส เพียงเพราะอาจจะใครสักคนไม่ชอบใจประวัติศาสตร์ในช่วงนั้น และอีกหลายสถานที่ที่ถูกเปลี่ยนแปลงสภาพ​ไปโดยบอกว่านี่ที่ดินของตัวเองจะยึดคืนไปทำอะไรก็ได้ หรือที่เราควรตำหนิความพยายามของกองทัพในการบิดเบือนว่า #พระยาสิทธิสงคราม คือผู้รักษาประชาธิปไตย ทั้งที่จริง ๆ แล้วเขาร่วมกับ #กบฎบวรเดช ที่ต้องการล้มล้างประชาธิปไตย

เราควรจารึกประวัติศาสตร์​ทั้งที่ดีและเลวร้ายให้คนรุ่นหลังเรียนรู้​บางสถาน​ที่ก็มีความสำคัญ มันมีความเป็นมาอย่างไร ให้เราได้ถกเถียงและวิเคราะห์ว่าสิ่งที่ดีและสิ่งที่เลวร้ายของเหตุการณ์ที่นำมาสู่วัตถุทางประวัติศาสตร์เหล่านี้คืออะไร และถ้ามีสิ่งเลวร้าย จะมีทางใดได้บ้างที่จะแก้ไขหรือป้องกันไม่ให้มันเกิดขึ้นอีก

ไม่แน่อีกสองร้อยปีข้างหน้า ลูกหลานของเราอาจจะได้มาสอนกันว่า คนรุ่นเราก่อสงคราม​ฆ่ากันเองอย่างน่ารังเกียจ​โดยใช้อนุสาว​รี​ย์นี้เป็นเครื่องเตือนใจก็ได้ครับ